Η ακτινοθεραπεία στον καρκίνο του ενδομητρίου γίνεται με δύο τρόπους: α) εξωτερική ακτινοθεραπεία στην περιοχή της πυέλου με γραμμικούς επιταχυντές υψηλής ενέργειας  και β)  ενδοκολπική βραχυθεραπεία, με τη νεότερη μέθοδο της μεταφόρτισης (after loading)

Η ακτινοθεραπεία ξεκινά 4 με 6 εβδομάδες μετά το χειρουργείο. Η έκταση της διήθησης του καρκίνου του ενδομητρίου στο σώμα της μήτρας και η επιθετικότητα του καρκίνου καθορίζουν την επιλογή εξωτερικής ακτινοθεραπείας ή βραχυθεραπείας ή τον συνδυασμό ακτινοθεραπείας και βραχυθεραπείας.

Το διακολπικό υπερηχογράφημα στο οποίο καλό είναι οι γυναίκες να υποβάλλονται κάθε χρόνο στο πλαίσιο του τσεκ απ τους, προσφέρει  πληροφορίες για ενδεχόμενη διόγκωση του ενδομητρίου και συμβάλει στην πρώιμη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου.

Ακρογωνιαίος λίθος της θεραπείας είναι η χειρουργική επέμβαση, δηλαδή η υστερεκτομή, με την αφαίρεση της μήτρας, των δύο σαλπιγγικών σωλήνων και των ωοθηκών. Η ακτινοθεραπεία και η χημειοθεραπεία είναι συνήθως επικουρικές (adjuvant) και εφαρμόζονται μετά τη χειρουργική επέμβαση.

Επικουρική ή συμπληρωματική ακτινοθεραπεία

Η επικουρική ακτινοθεραπεία λειτουργεί  συμπληρωματικά του χειρουργείου, όταν η τελική ιστολογική εξέταση, προειδοποιεί για υψηλό κίνδυνο υποτροπής. Στόχο έχει να μειώσει τον κίνδυνο τοπικής υποτροπής του  καρκίνου του ενδομητρίου και την ίαση της ασθενούς. Κατά την επικουρική ακτινοθεραπεία εφαρμόζουμε προηγμένες τεχνικές όπως η διαμορφούμενης έντασης ακτινοθεραπεία (IMRT) η οποία προσαρμόζεται στις ανατομικές ιδιαιτερότητες της γυναίκας με καρκίνο του ενδομητρίου, με στόχο την ακριβή ακτινοβόληση της πάσχουσας περιοχής και παράλληλη προστασία των γειτονικών υγιών ιστών από την ακτινοβολία.  Την ακριβή στόχευση διασφαλίζουν προηγμένα συστήματα απεικονιστικά κατευθυνόμενης ακτινοθεραπείας (IGRT), δηλαδή γραμμικοί επιταχυντές με ενσωματωμένο σύστημα ηλεκτρονικής απεικόνισης αξονικού τομογράφου (CBCT) που προσφέρουν ακριβή τρισδιάστατο προσδιορισμό της περιοχής κατά την ακτινοθεραπεία.

Οριστική ή ριζική ακτινοθεραπεία

Ένα ποσοστό 5-10% των ασθενών με καρκίνο του ενδομητρίου δεν δύνανται να χειρουργηθούν εξαιτίας συνοδών νοσημάτων, ηλικίας, παχυσαρκίας, διαβήτη, καρδιακών παθήσεων αλλά και υψηλού κινδύνου που διατρέχουν κατά την αναισθησία του χειρουργείου.

Σε μη χειρουργήσιμα στάδια του καρκίνου του ενδομητρίου,, ο συνδυασμός  ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας, μπορεί να ελέγξει τοπικά τον καρκίνο της μήτρας. Εφαρμόζεται κυρίως σε προχωρημένα στάδια καρκίνου του ενδομητρίου, σε αρχικά στάδια για ασθενείς με αντένδειξη για χειρουργική επέμβαση και σε ασθενείς που κατά τη χειρουργική επέμβαση διαπιστώθηκε μεγαλύτερη έκταση του όγκου του ενδομητρίου.  Το θεραπευτικό αποτέλεσμα εξαρτάται από τη συνολική δόση ακτινοθεραπείας, επομένως η κλιμάκωση της δόσης της ακτινοθεραπείας είναι σημαντική.

Για να μειώσουμε τον συνολικό χρόνο ακτινοθεραπείας στις γυναίκες με καρκίνο του ενδομητρίου, αυξάνουμε  με ασφάλεια τη δόση ακτινοθεραπείας του όγκου στόχου, χορηγώντας συμπληρωματική δόση ακτινοθεραπείας (simultaneous integrated boost SIB), στον όγκο στόχο του ενδομητρίου ή και σε πιθανούς διογκωμένους λεμφαδένες, θετικούς στην ποζοτρονιακή τομογραφία PET-CT. Η τεχνική αυτή, όπως η στερεοτακτική ακτινοθεραπεία SBRT, μπορεί να εφαρμοστεί τοπικά σε υπολειμματική νόσο του καρκίνου του ενδομητρίου σε τοπικοπεριοχική  υποτροπή του. Ταυτόχρονα  επιτυγχάνουμε μείωση της έκθεσης στην ακτινοβολία του εντέρου και της ουροδόχου κύστης, χάρη στους γραμμικούς επιταχυντές και στις προηγμένες απεικονίσεις (μαγνητική τομογραφία MRI, αξονική τομογραφία CT, ποζιτρονιακή τομογραφία PET-CT).

Η εμπειρία του ογκολόγου ακτινοθεραπευτή παίζει καθοριστικό ρόλο.   Ο σχεδιασμός της ακτινοθεραπείας στόχο έχει τη σμίκρυνση του όγκου στόχου του καρκίνου του ενδομητρίου (adaptive radiation therapy). Ο συνολικός χρόνος ακτινοθεραπείας είναι 6 εβδομάδες (καθημερινά τις εργάσιμες ημέρες) ενώ της βραχυθεραπείας 3 εφαρμογές ανά εβδομάδα.

Τα καρκινικά κύτταρα του καρκίνου του ενδομητρίου με την ακτινοθεραπεία αρχικά  τραυματίζονται ώστε να μην μπορούν να πολλαπλασιαστούν και στη συνέχεια νεκρώνονται και απομακρύνονται φυσιολογικά από τον ίδιο τον οργανισμό.

Βραχυθεραπεία

Η βραχυθεραπεία είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ακτινοθεραπείας του καρκίνου του ενδομητρίου. Επιλέγουμε ενδοκολπική βραχυθεραπεία, σε γυναίκες που έχουν χειρουργηθεί με καρκίνο του ενδομητρίου και ενδοϊστική βραχυθεραπεία σε γυναίκες με καρκίνο του ενδομητρίου που υποβάλλονται σε ριζική ακτινοθεραπεία.

Η ενδοκολπική βραχυθεραπεία εφαρμόζεται στο κολόβωμα του κόλπου, 4 έως 6 εβδομάδες μετά την χειρουργική επέμβαση. Δεν χρειάζεται αναισθησία ή μέθη  και δεν απαιτείται νοσηλεία: ο ασθενής μετά την εφαρμογή της επιστρέφει σπίτι του.

Η βραχυθεραπεία του ανεγχείρητου καρκίνου του ενδομητρίου εφαρμόζεται κατευθείαν στους ιστούς του όγκου. Είναι επεμβατική ακτινοθεραπεία και γίνεται με ελαφρά νάρκωση ή μέθη. Υψηλές δόσεις ακτινοβολίας σύμμορφα, εφαρμόζονται τοπικά στον όγκο-στόχο της μήτρας ενώ  διασφαλίζεται  η μέγιστη δυνατή προστασία των υγιών ιστών που περιβάλλουν τον όγκο της μήτρας.

Η βραχυθεραπεία του καρκίνου του ενδομητρίου είναι  απεικονιστικά καθοδηγούμενη βραχυθεραπεία (IGBR). Αποτελεί την σημαντικότερη εξέλιξη των τελευταίων ετών καθώς αύξησε τον τοπικό έλεγχο της νόσου και περιόρισε τις ανεπιθύμητες ενέργειες βελτιώνοντας την επιβίωση.

Χημειοθεραπεία

Η χημειοθεραπεία στον καρκίνο του ενδομητρίου εφαρμόζεται συνδυαστικά με την ακτινοθεραπεία.  Χορηγείται ενδοφλεβίως και επαναλαμβάνεται συστηματικά καθ΄ όλη τη διάρκεια της ακτινοθεραπείας σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα με βάση κυρίως την πλατίνα ( σισπλατίνη- csipaltin).

Παρενέργειες
συνδυασμένης ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας

Οι παρενέργειες διαφέρουν από άτομο σε άτομο. Είναι πιθανόν να περιλαμβάνουν κόπωση, ναυτία, έμετο, αναιμία, λευκοπενία και άλλες αιματολογικές διαταραχές.

Κατά την συνδυασμένη ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία για τον καρκίνο του ενδομητρίου, απαιτείται ιδιαίτερη φροντίδα, γιατί η  ακτινοθεραπεία επηρεάζει τοπικά τον οργανισμό. Η μήτρα γειτνιάζει με ουροδόχο κύστη, έντερο και ιδιαίτερα με το ορθό και το σιγμοειδές. Η ουροδόχος κύστη αντιδρά στην ακτινοθεραπεία με ερεθισμό που εκδηλώνεται με συχνουρία και άλλα δυσουρικά συμπτώματα. Το έντερο αντιδρά με τακτικές κενώσεις ή διάρροιες. Οι παρενέργειες αυτές αναφέρονται ως μετακτινική κυστίτιδα και πρωκτίτιδα και συνήθως είναι παροδικές. Ως παρενέργειες καταγράφονται ακόμη η ξηρότητα του κόλπου ή η στένωσή του, η οποία, ιδιαίτερα σε νέες ασθενείς, οδηγεί σε αδυναμία σεξουαλικής επαφής.

Τα παραπάνω ενοχλήματα, τα προλαμβάνουμε με οδηγίες συμπεριφοράς, διατροφής, απλά φυτικά σκευάσματα και ενίοτε με φαρμακευτική αγωγή. Η καθημερινή παρουσία της γυναίκας στο τμήμα ακτινοθεραπείας επιφορτίζει τον/την ογκολόγο ακτινοθεραπευτή με τη συνεχή παρακολούθηση και φροντίδα της.

Μεταθεραπευτική παρακολούθηση

Όταν ολοκληρωθούν τα θεραπευτικά σχήματα της γυναίκας με καρκίνο του ενδομητρίου, η μεταθεραπευτική παρακολούθησή της περιλαμβάνει τακτικές εξετάσεις για ν’ αποκλεισθεί το ενδεχόμενο υποτροπής ή μετάστασης της νόσου, με  κλινική γυναικολογική εξέταση, απεικονιστικές και αιματολογικές εξετάσεις,  αρχικά σε συντομότερα χρονικά διαστήματα και στη συνέχεια σε μεγαλύτερα.

Η αποκατάσταση της ποιότητας ζωής της γυναίκας με καρκίνο του ενδομητρίου μετά την ολοκλήρωση της  ακτινοθεραπείας, συνδέεται με τη μείωση των παρενεργειών ακτινοθεραπείας και χημειοθεραπείας αλλά και την ψυχολογική ανάκαμψη της ίδιας και των οικείων της. Στη φάση αυτή εμπλέκονται αρκετές ειδικότητες που παρέχουν συμβουλευτικές υπηρεσίες, όπως ψυχολόγοι, σεξολόγοι, ψυχοθεραπευτές και διατροφολόγοι αλλά και ειδικοί ιατροί (γαστρεντερολόγοι, ουρολόγοι, γυναικολόγοι κ.α)  Γενικά συστήνεται παρακολούθηση κάθε 3-4 μήνες κατά τα πρώτα δύο χρόνια και κάθε 6-12 μήνες μέχρι την πενταετία.

Ο απεικονιστικός έλεγχος αρχικά πραγματοποιείται 4 με 6 εβδομάδες μετά την ολοκλήρωση της ακτινοθεραπείας. Η οριστική εκτίμηση της έκβασης της νόσου λαμβάνει χώρα 3 με 4 μήνες μετά το τέλος της ακτινοθεραπείας, με τις ίδιες απεικονιστικές μεθόδους που εφαρμόστηκαν κατά τη διάγνωση του καρκίνου του ενδομητρίου.

Οι νέες γυναίκες με εμπειρία καρκίνου ενδομητρίου αντιμετωπίζουν πρώιμη εμμηνόπαυση και στειρότητα, οπότε ακολουθούν γενικές οδηγίες για εμμηνόπαυση.

Πρόγνωση

Η έγκαιρη διάγνωση και ο κατάλληλος συνδυασμός θεραπειών επιτυγχάνουν  υψηλά ποσοστά ίασης. Ανάλογα με το στάδιο  του καρκίνο του ενδομητρίου και του ογκολογικού κέντρου, τα ποσοστά πενταετούς επιβίωσης είναι πάνω από 90%, στις νέες γυναίκες σε στάδια αρχικά/ χαμηλού κινδύνου.

Αν και τα στατιστικά στοιχεία είναι αποτέλεσμα έγκριτων διεθνών μελετών, ωστόσο κάθε ασθενής είναι μία ξεχωριστή περίπτωση και έτσι την αντιμετωπίζουμε, με βάση την ανταπόκρισή της στη θεραπεία και  τις πρώτες μεταθεραπευτικές εξετάσεις.

Η σύγχρονη ακτινοθεραπευτική τεχνολογία, η φαρμακολογία στη χημειοθεραπεία, τα μοριακά φάρμακα, η ανοσοθεραπεία, οι χειρουργικές  τεχνικές και η τεχνογνωσία εξελίσσονται όπως και η εμπειρία μας και συμβάλλουν καθοριστικά στην αντιμετώπιση  του καρκίνου του ενδομητρίου. Κάθε υποτροπή ή μετάσταση, αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα από ομάδα ειδικών: ογκολογικό συμβούλιο εξετάζει τις ιδιαιτερότητες της ασθενούς με καρκίνο του ενδομητρίου και με βάση τα τελευταία διεθνή  δεδομένα και την εμπειρία του, δίνει μάχη όχι μόνο για την επιβίωση της ασθενούς αλλά και για τη διατήρηση της ποιότητας της ζωής της.

Υποτροπή του καρκίνου του ενδομητρίου

Η διάγνωση της τοπικής υποτροπής του καρκίνου του ενδομητρίου στην περιοχή του κολοβώματος αντιμετωπίζεται με συνδυαστική ακτινοθεραπεία και χημειοθεραπεία και δίνει πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.

Δρ. Δέσποινα Κατσώχη - aktinotherapeia.gr

Δρ. Δέσποινα Κατσώχη - aktinotherapeia.gr

Η Δρ. Δέσποινα Κατσώχη είναι ογκολόγος – ακτινοθεραπευτής, εξειδικευμένη στις νεότερες τεχνικές της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και στους συνδυασμούς των θεραπευτικών ογκολογικών σχημάτων. Ακτινοθεραπεία - aktinotherapeia.gr