Το ενδομήτριο, είναι ο ιστός που καλύπτει την κοιλότητας της μήτρας, ο βλεννογόνος χιτώνας της μήτρας. Στις γυναίκες με ενδομητρίωση, ιστός, που μοιάζει με το ενδομήτριο, αναπτύσσεται σε περιοχές εκτός της μήτρας. Είναι μια καλοήθης πάθηση, η οποία εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, οι οποίες δεν έχουν γεννήσει.
Στον έμμηνο κύκλο της γυναίκας, το ενδομήτριο γίνεται σταδιακά πιο παχύ για να παραλάβει το γονιμοποιημένο ωάριο το οποίο στη συνέχεια θα «φυτευτεί» μέσα στη μήτρα για να ξεκινήσει η διαδικασία της κύησης. Αν αυτό δεν συμβεί, εμφανίζεται η έμμηνος ρύση.
Αν ο συγκεκριμένος ιστός αναπτυχθεί και σε άλλες περιοχές- για παράδειγμα στις ωοθήκες- εμφανίζονται υπογονιμότητα και πόνος , που είναι τα κλασικά συμπτώματα της ενδομητρίωσης. Ο πόνος που προκαλεί η ενδομητρίωση ταξινομείται σε τρεις κατηγορίες.
Δυσμηνόρροια. Η γυναίκα αρχίζει να πονά μία με δύο μέρες πριν την έμμηνο ρύση. Ο πόνος είναι δυνατός και δεν υποχωρεί με τη λήψη μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων.
Πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή. Ο πόνος γίνεται εντονότερος λίγο πριν την έμμηνο ρύση.
Χρόνιο Πυελικό Άλγος. Αυτός ο πόνος έχει διάρκεια πάνω από έξι μήνες και εντοπίζεται από τον ομφαλό και κάτω. Επιδεινώνεται κατά την ωοθυλακιορρηξία και την έμμηνο ρύση. Μία στις τρεις γυναίκες που εμφανίζουν το σύμπτωμα και υποβάλλονται σε διαγνωστική λαπαροσκόπηση, διαπιστώνεται ότι έχουν ενδομητρίωση.
Πιθανά συμπτώματα της ενδομητρίωσης είναι οι διαταραχές της περιόδου (μητρορραγίες), προβλήματα στο ουροποιητικό όπως δυσουρία ή αιματουρία αν η ενδομητρίωση εντοπίζεται στην ουροδόχο κύστη και διαταραχές στην λειτουργία του εντέρου αν έχει προσβάλει το έντερο.
Στην εγκυμοσύνη παρατηρείται ύφεση της νόσου.
Πώς γίνεται η διάγνωση;
Διακολπικό υπερηχογράφημα. Αποκαλύπτει την ύπαρξη κύστεων στις ωοθήκες.
Μαγνητική τομογραφία. Προσδιορίζει τις κύστεις του ενδομητρίου και βοηθά να διαφοροποιηθούν από άλλες κυστικές διογκώσεις των ωοθηκών. Η εξέταση ανιχνεύει μικρές ενδομητρικές εστίες έως 3mm.
Μέτρηση του καρκινικού αντιγόνου CA-125. Πιθανόν να είναι ελαφρά αυξημένο σε ασθενείς με ενδομητρίωση. Ωστόσο η αυξημένη τιμή του αφορά και άλλες καταστάσεις όπως η φλεγμονή της πυέλου.
Λαπαροσκόπηση. Καθοριστική για τη διάγνωση της ενδομητρίωσης. Προσδιορίζει με ακρίβεια την έκταση και το στάδιο της νόσου, γιατί εντοπίζει τις εστίες της ενδομητρίωσης. Τα στάδια της πάθησης είναι πέντε και βαίνουν αυξανόμενα, από το πρώτο στάδιο (ελάχιστη) έως το πέμπτο στάδιο (βαριά). Με την έγχυση μιας χρωστικής ουσίας, η λαπαροσκόπηση επιτρέπει να εξετάσουμε και την κατάσταση στην οποία βρίσκονται οι σάλπιγγες.
Θεραπεία
Η ηλικία της ασθενούς, αν θέλει ν’ αποκτήσει παιδί, η ένταση και διάρκεια των συμπτωμάτων αλλά και το στάδιο στο οποίο βρίσκεται η νόσος, καθορίζει και τη θεραπεία. Μπορεί να είναι φαρμακευτική , χειρουργική ή ο συνδυασμός και των δύο.
Η φαρμακευτική θεραπεία είναι ορμονική και έχει στόχο να προκαλέσει ατροφία των ενδομητρικών εστιών. Η φαρμακευτική θεραπεία είναι η ενδεδειγμένη αν η ασθενής δεν έχει εκτεταμένες συμφύσεις και δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα γονιμότητας, οπότε στόχο έχει κυρίως, ν’ ανακουφίσει τον πόνο.
Το χειρουργείο επιλέγουν συνήθως ασθενείς νεαρής ηλικίας που θέλουν να διατηρήσουν την αναπαραγωγική τους ικανότητα και γυναίκες με υπογονιμότητα λόγω ενδομητρίωσης.
Η λαπαροσκόπηση προσφέρει μικρότερη νοσηρότητα, λιγότερες πιθανότητες υποτροπής και μετεγχειρητικές συμφύσεις, άρα καλύτερα ποσοστά γονιμότητας. Το ανοιχτό χειρουργείο, εφαρμόζεται σε προχωρημένα στάδια της νόσου.
Η ενδομητρίωση παρουσιάζει υψηλά ποσοστά υποτροπών. Το 10-20% των ασθενών θα εμφανίσει υποτροπή σ’ ένα χρόνο (ανάλογα με το στάδιο) και το 40% σε πέντε χρόνια. Για να περιοριστούν οι υποτροπές, μετά την επέμβαση ακολουθείται φαρμακευτική αγωγή.