Χαριτίνη Σάλλα
MD, MIAC
Διευθύντρια Κυτταρολογικού Εργαστηρίου, «ΥΓΕΙΑ-ΜΗΤΕΡΑ»
Η κυτταρολογική διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονος, έχει υψηλή ευαισθησία και προγνωστική αξία, ενώ σήμερα περίπου στο 40% των περιπτώσεων το μόνο διαθέσιμο υλικό για τη διάγνωση κακοήθειας, τον καθορισμό του τύπου (και του υπότυπου) και τη μοριακή ανάλυση είναι το κυτταρολογικό υλικό.
Ο όρος μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα (NSCLC) αποτελεί αποδεκτή διάγνωση για να αποφευχθούν αντιφάσεις με τα ευρήματα της χειρουργικής βιοψίας. Επιχειρείται περαιτέρω υποταξινόμηση, με τη χρήση ιστοχημικών και ανοσοϊστοχημικών χρώσεων, σε NSCLC, πιθανότερον αδενοκαρκίνωμα ή NSCLC, πιθανότερον πλακώδες καρκίνωμα, ενώ στις περιπτώσεις που δεν είναι εφικτή σαφής ταυτοποίηση, ταξινομείται ως μη μικροκυτταρικό καρκίνωμα πνεύμονος, μη περαιτέρω καθοριζόμενο (NSCLC-NOS)*. Στις μικρές βιοψίες το ποσοστό των NSCLC-NOS είναι υψηλό (30-50%).
Επιβάλλεται η εφαρμογή του ελάχιστου δυνατού ανοσοϊστοχημικού ελέγχου -ένας δείκτης για πλακώδη (p40) και ένας για αδενική (TTF-1) διαφοροποίηση- ώστε να περισωθεί υλικό για μοριακές τεχνικές, δεδομένου ότι η εξατομικευμένη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου του πνεύμονος καθορίζεται τόσο από τον ιστολογικό τύπο (και υπότυπο), όσο και από το γενετικό προφίλ. Μεταξύ των κυτταρολογικών υλικών, που χρησιμοποιούνται για τη διάγνωση του καρκίνου του πνεύμονος (πτύελα, έκπλυση και υλικό ψήκτρας βρογχικού δένδρου και βρογχιολοκυψελιδικό έκπλυμα/BAL), δεσπόζουσα θέση κατέχει η EBUS-FNA, κυρίως για τη σταδιοποίηση και επανασταδιοποίηση του καρκίνου του πνεύμονος και την εκτίμηση λεμφαδενοπαθειών και μαζών του μεσοθωρακίου. Η ταχεία κυτταρολογική εκτίμηση στην αίθουσα των ενδοσκοπήσεων (Rapid On Site Evaluation-ROSE) αναδεικνύει εάν το δείγμα είναι αντιπροσωπευτικό της αλλοίωσης και εάν η ποσότητα και η ποιότητα των κυττάρων είναι επαρκής ,τόσο για τη μορφολογική διάγνωση, όσο και για την εφαρμογή περαιτέρω βοηθητικών τεχνικών. Ενδεχομένως κατά την κυτταρολογική εκτίμηση να παρατηρηθεί αδυναμία ταξινόμησης του υπότυπου του καρκινώματος, ενώ ψευδώς θετικά και ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα έχουν παρατηρηθεί στο 15% των ασθενών με μάζα πνεύμονος.
Δεδομένου ότι ο καρκίνος του πνεύμονος είναι μοριακά ετερογενής νόσος, η κατανόηση της βιολογίας του είναι σημαντική για την αποτελεσματική θεραπεία. Έχουν ταυτοποιηθεί περισσότερες από 300 μη συνώνυμες μεταλλάξεις, αλλά μόνο ελάχιστες εξ αυτών μπορεί να προκαλέσουν ογκογένεση. Η σύσταση της ESMO για γενωμική ανάλυση αφορά στο μη πλακώδες καρκίνωμα και στο πλακώδες στους ελάχιστα ή μη καπνιστές. Στις μικρές βιοψίες και στο κυτταρολογικό υλικό (συμπεριλαμβανομένου του πλευριτικού υγρού), η ανίχνευση των EGFR και KRAS μεταλλάξεων και των ανακατατάξεων του ALK πραγματοποιείται με PCR, FISH και CISH και ανοσοϊστοχημικές τεχνικές.
*Non Small Cell Lung Carcinoma –Non Otherwise Specified
