Ο καρκίνος του πνεύμονα είναι η πιο συχνή αιτία θανάτου, ενώ το μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών παρουσιάζεται με ανεγχείρητη νόσο. Το χειρουργείο στα αρχικά στάδια της νόσου είναι άμεσα συνδεδεμένο με την 5ετή επιβίωση στο στάδιο ένα 60%-80%, 30%-40% στο στάδιο δυο και λιγότερο στα πιο προχωρημένα στάδια. Η ακτινοθεραπεία, μόνη της ή σε συνδυασμό με την χημειοθεραπεία, έχει ρόλο κλειδί στην ανεγχείρητη νόσο. Η Ακτινοχειρουργική πνεύμονα στα αρχικά στάδια της νόσου μπορεί να εφαρμοστεί μόνη της ή να αποτελέσει μέρος ενός πολυπλοκότερου θεραπευτικού σχήματος σε συνδυασμό με συμβατική ακτινοθεραπεία, χειρουργείο ή και χημειοθεραπεία.
Η Ακτινοχειρουργική ή Στερεοτακτική Ακτινοθεραπεία Σώματος-Stereotactic Body Radiation Therapy (SBRT) είναι μια μη επεμβατική μέθοδος, που εφαρμόζεται πλέον σε πολλές μορφές καρκίνου. Χρησιμοποιούνται ακτίνες x-ray υψηλής ενέργειας γραμμικού επιταχυντή, ειδικών προδιαγραφών, για την θεραπεία, κατόπιν τρισδιάστατου εντοπισμού του όγκου στόχου. Η Ακτινοχειρουργική μας επιτρέπει την κλιμάκωση της δόσης και την μείωση των πεδίων θεραπείας.
Στην Ακτινοχειρουργική χρησιμοποιούνται πολύ μικρά πεδία και μεγάλες δόσεις. Για αυτόν τον λόγο έχει πολύ μεγάλη σημασία η ακινητοποίηση του ασθενούς και ο έλεγχος της κίνησης του οργάνου, για να αποφθεχθούν τα λάθη κατά τη διάρκεια της θεραπείας και η τοξικότητα στους γύρω φυσιολογικούς ιστούς. Με τη βοήθεια συστημάτων ακινητοποίησης επιτυγχάνεται ο έλεγχος της αναπνοής και της κίνησης των οργάνων. Για τον ακριβή εντοπισμό του όγκου-στόχου χρησιμοποιείται το τρισδιάστατο σύστημα συντεταγμένων laser και η σύντηξη εικόνων αξονικού-μαγνητικού-ποζιτρονιακού τομογράφου (CT, MR, PET-CT).
Ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο πνεύμονα (ΜΜΚΠ) , ανεγχείρητη νόσο, Τ1-Τ3 Ν0 και περιφερική βλάβη, είναι οι πιο κατάλληλοι για να υποβληθούν σε Ακτινοχειρουργική. Επίσης ασθενείς με μονήρεις πνευμονικές μεταστάσεις του πνεύμονα από καρκίνο του γαστρεντερικού, νεφρού, σαρκώματα, μελάνωμα, μαστού. Η κλινική εμπειρία και οι μελέτες δείχνουν αύξηση του τοπικού ελέγχου της νόσου, τόσο στους πρωτοπαθείς όσο και στους μεταστατικούς όγκους. Ειδικά ο τοπικός έλεγχος της νόσου στα αρχικά στάδια ΜΜΚΠ κυμαίνεται στο 85%-100% στα 2 έτη ο οποίος εξαρτάται από την συνολική δόση, την κλασματοποίηση, την τεχνική και τα χαρακτηριστικά του όγκου και του ασθενούς. Για τους μεταστατικούς όγκους έχει αναφερθεί 91% 1 έτους επιβίωση, η οποία φαίνεται να αυξάνεται με την αύξηση της δόσης και των συνεδριών.
Τα πλεονεκτήματα της Ακτινοχειρουργικής του πνεύμονα είναι α) η καθημερινή εντόπιση και ακρίβεια του όγκου στόχου (CT-IGRT), β) η παρακολούθηση της κίνησης των οργάνων (4D RT) και γ) η real time κίνηση των οργάνων κατά τη διάρκεια της θεραπείας απεικονιστικά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία IGRT. Αυτές οι τρεις ιδιαιτερότητες μας βοηθούν στην ακρίβεια και στην μεγιστοποίηση του ακτινοθεραπευτικού οφέλους με παράλληλη ελαχιστοποίηση των παρενεργειών.
Οι παράμετροι της υψηλής δόσης ανά συνεδρία, το μικρό πεδίο ακτινοβόλησης και ταχεία πτώση της κατανομής ακτινοθεραπευτικής δόσης πέραν του όγκου-στόχου (rapid dose fall off), κάνουν την Ακτινοχειρουργική να έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για τη θεραπεία του ΜΜΚΠ στα αρχικά και ανεγχείρητα στάδια (καρδιοαναπνευστικά νοσήματα ή ανεπάρκεια καθώς και μη συνεργασία ή συναίνεση του ασθενούς) της νόσου και στις πνευμονικές μεταστάσεις.
Συγκριτικά η εφάπαξ δόση, με την κλασματοποιημένη Στερεοτακτική Ακτινοχειρουργική και την συμβατική ακτινοθεραπεία, διαφέρουν στην α) υποξία, όπου η εφάπαξ μεγάλη δόση δεν επιτρέπει την επαναοξυγόνωση του κυττάρου κατά τη διάρκεια του κυτταρικού κύκλου, ενώ επιτρέπεται κατά την κλασματοποιημένη Ακτινοχειρουργική και την συμβατική ακτινοθεραπεία, β) επαναποικισμό, κατά την εφάπαξ και την κλασματοποιημένη Ακτινοχειρουργική, ολοκληρώνεται ο κυτταρικός θάνατος πριν το φαινόμενο του επαναποικισμού, ενώ στην συμβατική απαιτείται μεγάλη θεραπευτική δόση για να αντισταθμιστεί ο επαναπικοισμός και γ) χρόνος θεραπείας, η εφάπαξ δόση και η κλασματοποιημένη Ακτινοχειρουργική προσφέρει αναίμακτη, ανώδυνη, περιπατητική πολλές φορές ριζική θεραπεία σε σημαντικά συντομότερο συνολικό χρόνο θεραπείας χωρίς ψυχολογική επιβάρυνση, ενώ με την συμβατική ακτινοθεραπεία συχνά απαιτούνται 6-7 εβδομάδες θεραπεία, ταλαιπωρία του ασθενούς κυρίως ψυχολογική αλλά πολλές φορές και οικονομική και συχνή διακοπή της θεραπείας λόγω της έντονης τοξικότητας, με συχνότερη εμφάνιση της οισοφαγίτιδας.
