Ο σχεδιασμός της ακτινοθεραπευτικής αγωγής από τον ακτινοθεραπευτή ιατρό και τους συνεργάτες ακτινοφυσικούς και τεχνολόγους σε ένα καλώς οργανωμένο και εξοπλισμένο ακτινοθεραπευτικό τμήμα ακολουθεί μία σειρά ενεργειών ύστερα από την εκτίμηση της φύσεως της νόσου (ιστοπαθολογική εικόνα, σταδιοποίηση), της φυσικής κατάστασης του ασθενούς και του συνδυασμού ή όχι της ακτινοθεραπευτικής αγωγής με χημειοθεραπεία, χειρουργική ή άλλες μεθόδους.
Τα στάδια του σχεδιασμού της ακτινοθεραπευτικής αγωγής είναι:
– Κλινική εκτίμηση του ασθενούς
– Ιστολογική επιβεβαίωση του όγκου
– Εργαστηριακός και απεικονιστικός έλεγχος
– Σταδιοποίηση της νόσου
– Θεραπευτική απόφαση
– Ακτινοθεραπευτικός στόχος (ριζική ή παρηγορητική θεραπεία)
– Επιλογή θεραπείας
– Η Μεθοδολογία είναι:
– Προσδιορισμός της θέσης του όγκου
– Περίγραμμα ασθενούς
– Προσδιορισμός του ογκικού στόχου
– Εντόπιση των γειτονικών ευαίσθητων οργάνων
– Σχεδιασμός ακτινοθεραπευτικής αγωγής (2D, 3D)
– Ακινητοποίηση
– Εξομοίωση
– Κατασκευή μπλοκ προστασίας
– Επιλογή σχεδίου
– Εντοπιστικές ακτινογραφίες
– Δοσιμετρία
– Περιοδικός έλεγχος ασθενούς.
Προσδιορίζεται η ακριβής περιοχή που θα περιληφθεί στη δέσμη ακτινοβολίας, η αιτούμενη συνολική δόση ακτινοβολίας διά τη συγκεκριμένη ογκική εξεργασία και η ημερήσια κατανομή αυτής.
Η ακτινοθεραπευτική δόση που χορηγείται σε περιπτώσεις υποκλινικής νόσου είναι 45-50 Gy και προσδίδουν την πιθανότητα ελέγχου της πιθανής νόσου κατά 90%. Σε περίπτωση μικροσκοπικής νόσου χρειάζονται 60-65 Gy. Για κλινικά ψηλαφητή νόσο μακροσκοπική η απαιτούμενη δόση είναι 70-80 Gy. Συμπληρωματική ακτινοθεραπευτική αγωγή χορηγείται σε περιπτώσεις υπολειμματικής τοπικής νόσου σε μικρότερα πεδία (boost).
Η έκταση των πεδίων θεραπείας με την πρόοδο της αγωγής μπορεί να μικραίνουν προοδευτικά με σκοπό τη χορήγηση υψηλότερων δόσεων (shrinking field).
Προσδιορίζεται η ακριβής έκταση και σχήμα του πεδίου ή πεδίων εισόδου της ακτινοβολίας διά των εικόνων του αξονικού και μαγνητικού τομογράφου και ο όλος σχεδιασμός της αγωγής ελέγχεται και επιβεβαιώνεται διά του εξομοιωτή, ο οποίος είναι ακτινολογικό μηχάνημα που μιμείται το γραμμικό επιταχυντή. Επισημαίνονται επί του δέρματος τα σημεία περιγράμματος του πεδίου ή πεδίων και κατασκευάζονται της ακτινικής δέσμης. Χρησιμοποιείται ειδική κατασκευή για την ακινητοποίηση του ασθενούς.
Ο τρισδιάστατος σχεδιασμός θεραπείας μας δίδει μια ακριβή εικόνα της δόσης τόσο κατά τον κυρίως όγκο όσο και τα γύρω όργανα που συμπληρώνεται από τα ανάλογα ιστογράμματα. Η χρήση laser τοποθέτησης εξασφαλίζει την ακριβή επαναληψιμότητα σε καθημερινή βάση και κατά συνέπεια χορήγηση της θεραπείας με μεγάλη ακρίβεια.
Η διεθνής ακτινοθεραπευτική επιτροπή International Commission on Radiation and Measurements Report Νο.50 συνιστά τον προσδιορισμό των ακόλουθων μεγεθών του ογκικού στόχου.
Μορφολογικό μέγεθος στοχικού όγκου GTV (gross tumor volume) είναι η ορατή κλινικά ή απεικονιστικά διαπιστούμενη έκταση της νόσου που μπορεί να είναι η πρωτοπαθής νόσος λεμφαδενοπάθεια ή μεταστάσεις.
Κλινικό μέγεθος όγκου CTV (clinical target volume) θεωρείται πέρα από το μορφολογικό μέγεθος (ορατό) οι υποκλινικές μικροσκοπικές εντοπίσεις που πρέπει να συνθεραπευτούν και προκύπτουν από τις γνώσεις της βιολογικής συμπεριφοράς του νεοπλάσματος.
Σχεδιασμένο μέγεθος του όγκου PTV (planning target volume) είναι το περίγραμμα που περιλαμβάνει το δυνατόν τα προηγούμενα μεγέθη και λαμβάνει επιπλέον υπόψη τυχόν κινήσεις των ιστών ή μεταβολές του μεγέθους και της μορφής τους.
Θεραπευόμενο μέγεθος TTV (treated target volume) είναι το γεωμετρικό σχήμα που προκύπτει και περιβάλλεται από την ισοδοσιακή επιφάνεια που θεωρείται η κατάλληλη για την επίτευξη του σκοπού της θεραπείας.
Ακτινοβολούμενο μέγεθος ITV (irradiated target volume) είναι ο όγκος των ιστών που υπόκεινται στην επίδραση της ακτινοβολίας με συγκεκριμένη μετρήσιμη δόση.
Επίσης σχεδιάζεται το περίγραμμα των ευαίσθητων (κρίσιμων) οργάνων πλησίον της νόσου (organs at risk).
Ανεξάρτητα από το είδος της τεχνικής και του σχεδιασμού της ακτινοβολίας θα πρέπει να αναφέρεται η δόση στο κέντρο του σχεδιασμένου μεγέθους του ογκικού στόχου (PTV) όπως επίσης και η ελάχιστη δόση σε αυτό.
Για την αναφορά δόσης σε ένα σημείο στο σχεδιασμό μέγεθος του ογκικού στόχου χρησιμοποιούμε το λεγόμενο ICRU σημείο αναφοράς και είναι σημείο κλινικής σημασίας και αντιπροσωπευτικό για ολόκληρο το PTV.
