Η πρόοδος στην Ογκολογία σε συνδυασμό με τις τεχνολογικές εξελίξεις στην Απεικόνιση έχουν συμβάλλει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του καρκίνου σήμερα.
Η πρόληψη, η έγκαιρη διάγνωση, η ανταπόκριση στις διάφορες θεραπείες και η παρακολούθηση, είναι τομείς που με τη βοήθεια της Απεικόνισης, δίνουν τη δυνατότητα στον ογκολόγο να καθοδηγεί καλύτερα τον ασθενή με καρκίνο. Παράλληλα, με τις σύγχρονες τεχνολογίες, η Απεικόνιση συμβάλει στην πραγματική εκτίμηση της ανταπόκρισης στη θεραπεία, η οποία κατ’ επέκταση αποτελεί μέγιστο όφελος για τον ασθενή και τον περαιτέρω θεραπευτικό προγραμματισμό του.
Η ακτινοθεραπευτική ογκολογία, κλάδος της ογκολογίας, ο οποίος θεραπεύει τον καρκίνο με τη χρήση υψηλής ενέργειας ακτινών, επωφελείται της προόδου της απεικόνισης. Εξατομικευμένες εικόνες που στόχο έχουν την ακριβή εντόπιση του καρκίνου, σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα απεικόνισης της νόσου ανά περιοχή, συνδυάζονται και ενώνονται, ώστε κατά την πράξη του σχεδιασμού να έχουμε τη μεγαλύτερη ακρίβεια της περιοχής που πρέπει να ακτινοβοληθεί, θεραπευτεί, και των υγειών οργάνων που πρέπει να προστατευτούν.
Η αξονική τομογραφία CT και η μαγνητική τομογραφία MRI μας δίνουν ανατομικές λεπτομέρειες και πληροφορίες για την έκταση της κακοήθειας και τη συσχέτιση της με τους γειτονικούς ιστούς. Μεγάλη βοήθεια παρέχει η απεικόνιση της τομογραφίας εκπομπής ποζιτρονίων (Positron Emission tomography – PET), η οποία μάς τροφοδοτεί με επιπλέον πληροφορίες για τη λειτουργία διαφόρων ιστών και οργάνων. Η περιοχή με αυξημένη απορρόφηση του ραδιοφαρμάκου, (standardized uptake value – SUV), περιγράφει την περιοχή αυξημένης δραστηριότητας του όγκου.
Η είσοδος της ποζιτρονιακής τομογραφίας έχει επηρεάσει τη θεραπευτική επιλογή των ασθενών κατά 20% και έχει βελτιώσει τον σχεδιασμό της ακτινοθεραπείας κατά 35% και τα αποτελέσματα της.
Παράλληλα με την εξέλιξη των απεικονιστικών μεθόδων αναπτυχθήκαν ακτινοθεραπευτικά μηχανήματα, γραμμικοί επιταχυντές υψηλής ενέργειας, με νέες δυνατότητες. Έτσι επήλθε η μετάβαση από την τρισδιάστατη (three-dimensional conformal radiation therapy – 3DCRT) στη διαμορφούμενης έντασης (intensity modulated radiotherapy – IMRT) ή την τοξοειδή ακτινοθεραπεία (volumetric modulated arc therapy – VMAT).
Η ανάπτυξη αυτών των τεχνικών είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της ακτινοθεραπευτικής δόσης κατά 25% στον όγκο-στόχο και τη βελτίωση των αποτελεσμάτων τοπικού ελέγχου της νόσου. Όλα αυτά βέβαια είναι εφικτά με την ενσωμάτωση απεικόνισης κατά τη διάρκεια της θεραπείας του ασθενή για την ασφαλή εφαρμογή των εξιδεικευμένων τεχνικών.
Η απεικονιστικά καθοδηγούμενη ακτινοθεραπεία (image-guided radiotherapy – IGRT), ένα είδος αξονικής τομογραφίας (Cone Beam CT), η οποία λαμβάνει χώρα κατά τη διάρκεια της θεραπείας και ελέγχει τη σωστή συσχέτιση όγκου και υγιών ιστών, ώστε να είμαστε απόλυτα σίγουροι για τη στόχευση των ακτινών. Παράλληλα προϊούσης της θεραπείας διαπιστώνουμε αλλαγές όπως συρρίκνωση του όγκου κ.α με αποτέλεσμα να προσαρμόζεται η θεραπεία στα νέα στοιχεία και να αναπροσαρμόζεται τακτικά η ακρίβεια της θεραπείας (adaptive radiotherapy)
Η κορύφωση στην τεχνολογική εξέλιξη ήρθε με το επόμενο στάδιο, την στερεοτακτική ακτινοθεραπεία (stereotactic body radiotherapy – SBRT), όπου υψηλές δόσεις διοχετεύονται σε όγκους συγκεκριμένων διαστάσεων, σε λίγα κλάσματα με αποτέλεσμα ακτινοχειρουργικής ακρίβειας και αποτελεσματικότητας. Αυτή η μη επεμβατική τεχνική ακτινοθεραπείας λέγεται και εκριζωτική ή αφαιρετική (Stereotactic Ablative Body Radiotherapy -SARB).
Η σχέση της απεικόνισης με την ακτινοθεραπευτική ογκολογία ολοκληρώνεται με την μεταθεραπευτική παρακολούθηση, κατά την οποία καταγράφονται και εκτιμώνται τα αποτελέσματα της θεραπείας όπως και οι πιθανές παρενέργειες.
Περαιτέρω λεπτομέρειες αποτυπώνονται στο βιβλίο «Απεικόνιση στην Ογκολογία» (“Imaging in Clinical Oncology”), το οποίο εκδίδει ο Οίκος “Springer” και στο οποίο συγγράφουν Έλληνες γιατροί, κυρίως από το νοσοκομείο ΥΓΕΙΑ και το Πανεπιστήμιο Αθηνών αλλά και από άλλες πανεπιστημιακές ιατρικές σχολές και μεγάλα νοσοκομεία της χώρας.
Η Δρ. Δέσποινα Κατσώχη συνέβαλε στη συγγραφή του συγκεκριμένου βιβλίου γράφοντας το Κεφάλαιο “Imaging in Radiation Therapy“. Imaging in Radiation Therapy. Imaging. Clinical Oncology, Springer Verlag 2013 ISBN 978-88-470-5385-4
