Ο καρκίνος παγκρέατος είναι ο έβδομος πιο συχνός τύπος κακοήθειας στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Globocan που δημοσιεύθηκαν τον Μάιο του 2019 και αφορούσαν το 2018, η Ελλάδα είχε 2.175 νέα περιστατικά ενώ οι θάνατοι ανήλθαν στους 2.031, καθιστώντας τον καρκίνο του παγκρέατος τον τέταρτο πιο θανατηφόρο καρκίνο στη χώρα μας.
Την τελευταία δεκαετία, παρατηρήθηκε παγκοσμίως μια αύξηση τόσο στην επίπτωση όσο και στη θνητότητα, ανεξαρτήτων φύλου. Μελλοντικά, οι νέες περιπτώσεις στην Ελλάδα αναμένεται να αυξηθούν κατά 31.7% μέχρι το 2040, με μια μικρή υπεροχή των ανδρών.
Οι περισσότερες περιπτώσεις διαγιγνώσκονται σε άτομα άνω των 70, ενώ είναι πολύ σπάνιος καρκίνος σε άτομα ηλικίας μικρότερης των 55. Είναι συχνότερος σε Ευρώπη και Αμερική, ενώ σε Αφρική και νοτιοανατολική Ασία εμφανίζει τη μικρότερη επίπτωση. Δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητοί οι λόγοι γι’ αυτή την διαφορά ανάμεσα στα διάφορα γεωγραφικά μέρη. Ίσως αντανακλά διαφορές στην έκθεση σε περιβαλλοντικούς παράγοντες ή στον τρόπο ζωή.
Τσιγάρο και αλκοόλ οι μεγάλοι ένοχοι
Ο Διεθνής Οργανισμός Ερευνών για τον Καρκίνο (IARC) έχει επιβεβαιώσει πως το κάπνισμα είναι ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου για τον καρκίνο του παγκρέατος. Ο κίνδυνος αυξάνεται όσο μεγαλύτερη είναι η διάρκεια και η βαρύτητα της καπνιστικής συνήθειας. Η πιθανότητα για έναν καπνιστή να αναπτύξει αυτήν την κακοήθεια είναι διπλάσια σε σχέση με έναν μη καπνιστή. Μάλιστα, ο κίνδυνος αυξάνεται για κάθε πέντε τσιγάρα ημερησίως: και το παθητικό κάπνισμα μπορεί να αυξήσει τον κατά 50%. Στο Ηνωμένο Βασίλειο εκτιμούν πως το 26.2% των καρκίνων παγκρέατος στους άνδρες και το 31% στις γυναίκες σχετίζονται αιτιολογικά με το τσιγάρο.
Άλλος επιβεβαιωμένος παράγοντας κινδύνου είναι το αλκοόλ (πάνω από τρία ποτά ημερησίως) ενώ η μικρή κατανάλωσή του δεν έχει βρεθεί να μεταβάλλει τον κίνδυνο. Εκτιμάται πως μεγαλύτερος κίνδυνος υπάρχει με την κατανάλωση δυνατού αλκοόλ, ακόμα και σε μικρή δόση ενώ δεν προέκυψε συσχέτιση με την μπύρα ή το κρασί. Ωστόσο, σε καπνιστές, ακόμα και η μικρή κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει την πιθανότητα κακοήθειας, δεδομένο που υποδηλώνει τη συνεργική δράση ανάμεσα σε κάπνισμα και αλκοόλ.
Ο ρόλος της παχυσαρκίας και του διαβήτη
Και παχυσαρκία αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης αλλά και τη θνησιμότητα από τον καρκίνο του παγκρέατος. Μάλιστα, το να είναι κάποιος υπέρβαρος ή παχύσαρκος σε μικρότερη ηλικία, συνδέεται επίσης με τον παγκρεατικό καρκίνο. Η έλλειψη φυσικής άσκησης, η οποία συμβάλλει με τη σειρά της στην παχυσαρκία, έχει συσχετιστεί με μεγαλύτερο κίνδυνο για καρκίνο.
Όπως είναι αναμενόμενο, η διατροφή με τη σειρά της επηρεάζει την εμφάνιση κακοήθειας στο πάγκρεας. Συγκεκριμένοι διατροφικοί παράγοντες σχετίζονται με το 30-50% του συνόλου των περιπτώσεων καρκίνου. Η κατανάλωση κόκκινου ή επεξεργασμένου κρέατος μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο ακόμα και κατά 48%, σύμφωνα με μελέτες. Από την άλλη, η μεγάλη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, ειδικά όσων περιέχουν αντιοξειδωτικά, ασκεί προστατευτική δράση, μειώνοντας τον κίνδυνο κατά 38% και 29% αντίστοιχα.
Ο καρκίνος παγκρέατος είναι πιο συχνούς σε άτομα με διαβήτη, ειδικά με διαβήτη τύπου 2. Η αιτιολογία δεν είναι ακόμα πλήρως κατανοητή, αλλά εκτιμάται ότι σχετίζεται με την παχυσαρκία και την έλλειψη φυσικής άσκησης που είναι σε υψηλά επίπεδα σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα. Την πιθανότητα νόσησης αυξάνει και η χρόνια παγκρεατίτιδα, η οποία σχετίζεται με μακροχρόνια έκθεση του παγκρέατος σε φλεγμονώδεις παράγοντες, ειδικά αν αιτιολογικά σχετίζεται με αλκοόλ και κάπνισμα. Σε ορισμένες μελέτες αναφέρεται πως η λοίμωξη με Helicobacter pylori (H. pylori) ή η λοίμωξη με τον ιό της ηπατίτιδας Β, μπορεί να αυξήσει την επίπτωση, ωστόσο χρειάζονται περισσότερες ευρείας κλίμακας μελέτες, προκειμένου να επιβεβαιωθεί η συγκεκριμένη παρατήρηση.
